การแบ่งสารตามองค์ประกอบทางเคมี แบ่งได้ดังนี้

1. ธาตุ (Element)  หมายถึง  สารบริสุทธิ์เนื้อเดียวที่มีองค์ประกอบอย่างเดียว  ธาตุไม่สามารถจะนำมาแยกสลายให้กลายเป็นสารอื่นโดยวิธีการทางเคมี  ธาตุมีทั้งสถานะที่เป็นของแข็ง  เช่น  ธาตุสังกะสี(Zn)   ตะกั่ว(Pb)  เงิน (Ag) และดีบุก (Sn) ,   เป็นของเหลว เช่น ปรอท (Hg)    เป็นก๊าซ   เช่น  ไนโตรเจน (N₂)   ฮีเลียม (He)  ออกซิเจน (O₂)     ไฮโดรเจน (H₂)  เป็นต้น ธาตุยังแบ่งออกเป็น โลหะ อโลหะ และกึ่งโลหะ ตามสมบัติที่แตกต่างกันออกไป

        ธาตุโลหะ (metal) จะเป็นธาตุที่มีสถานะเป็นของแข็ง (ยกเว้นปรอท ที่เป็นของเหลว  ) มีผิวที่มันวาว  นำความร้อน และไฟฟ้าได้ดี  มีจุดเดือดและจุดหลอมเหลวสูง (ช่วงอุณหภูมิระหว่างจุดหลอมเหลวกับจุดเดือดจะต่างกันมาก)   ได้แก่  โซเดียม (Na),   เหล็ก (Fe) , แคลเซียม (Ca) , ปรอท (Hg),  อะลูมิเนียม (Al), แมกนีเซียม (Mg) ,  สังกะสี (Zn) , ดีบุก (Sn)  ฯลฯ

ธาตุอโลหะ    มีได้ทั้งสามสถานะ  สมบัติส่วนใหญ่จะตรงข้ามกับอโลหะ  เช่น ผิวไม่มันวาว ไม่นำไฟฟ้า ไม่นำความร้อน จุดเดือดและจุดหลอมเหลวต่ำ  เป็นต้น   ได้แก่  คาร์บอน( C ) , ฟอสฟอรัส (P) ,กำมะถัน (S) โบรมีน (Br),  ออกซิเจน (O2) ไฮโดรเจน (H2),  คลอรีน (Cl2) ,  ฟลูออรีน (F2) เป็นต้น

                ธาตุกึ่งโลหะ (metalloid)  ได้แก่  โบรอน (B) ,  ซิลิคอน ( Si) ,   เป็นต้น

        2. สารประกอบ (compound) หมายถึง "สารบริสุทธิ์เนื้อเดียวที่เกิดจากธาตุตั้งแต่สองชนิดขึ้นไปเป็นองค์ประกอบ"  สารประกอบเกิดจากการรวมตัวของธาตุโดยวิธีการทางเคมี สามารถแยกสลายให้เกิดเป็นสารใหม่หรือกลับคืนเป็นธาตุเดิมได้  สารประกอบจะมีสมบัติเฉพาะตัวที่แตกต่างจากธาตุเดิม เช่น   น้ำ  มีสูตรเคมีเป็น H₂O น้ำเป็นสารประกอบที่เกิดจากธาตุไฮโดรเจน(H) และออกซิเจน (O)  แต่มีสมบัติแตกต่างจากไฮโดรเจนและออกซิเจน  น้ำตาลทรายประกอบด้วยธาตุคาร์บอน ( C ),ไฮโดรเจน (H) ,และออกซิเจน (O) เป็นต้น

                สารประกอบชนิดหนึ่ง ๆ จะต้องมีอัตราส่วนของธาตุที่เป็นองค์ประกอบคงที่  เช่นน้ำ ประกอบด้วยธาตุไฮโดรเจน และออกซิเจน โดยมีอัตราส่วนโดยมวลของ  H : O = 1 : 8  คาร์บอนไดออกไซด์ประกอบด้วยธาตุคาร์บอนและออกซิเจนโดยมีอัตราส่วนโดยมวลของ  C : O = 3 : 8  เป็นต้น

                สารประกอบมีทั้งสถานะที่เป็นของแข็ง  ของเหลว  และก๊าซ  เช่น  กลูโคส (C₆H₁₂O₆) หินปูน (CaCo₃ ) เป็นของแข็ง  เอธานอล (C₂H₅OH) และอะซิโตน (CH₃COCH₃)   เป็นของเหลว   มีเธน (CH₄)  และ ซัลเฟอร์ไดออกไซด์ (SO₂)  เป็นก๊าซ  เป็นต้น

        3. ของผสม (Mixture)  หมายถึง  สารที่ไม่บริสุทธิ์ซึ่งเกิดจากสารบริสุทธิ์ตั้งแต่  2  ชนิดขึ้นไปผสมกัน อาจจะเป็นการผสมกันระหว่างธาตุกับธาตุ  สารประกอบกับสารประกอบ  หรือธาตุกับสารประกอบก็ได้  เช่น อากาศเป็นของผสมระหว่างก๊าซไนโตรเจน  ออกซิเจน  และก๊าซอื่นๆ  เล็กน้อย  พริกกับเกลือ  เป็นของผสมระหว่างพริกกับเกลือ  น้ำเกลือเป็นของผสมระหว่าง น้ำกับเกลือ  และทองเหลือง ซึ่งเป็นของผสมระหว่างทองแดง (Cu)  กับสังกะสี (Zn)  เป็นต้น

 

เปรียบเทียบสมบัติของธาตุ และสารประกอบ

ธาตุ       

1. ประกอบด้วยอะตอมชนิดเดียว
2. แยกออกโดยวิธีเคมีไม่ได้
3. อาจแยกออกโดยวิธีนิวเคลียร์
4. เขียนแทนด้วยสัญลักษณ์    
สารประกอบ   

1. ประกอบด้วยอะตอมตั้งแต่ 2 ตัวขึ้นไป
2. แยกออกโดยวิธีเคมีได้
3. แยกง่ายกว่าธาตุ
4. เขียนแทนด้วยสูตร